Prirodni činioci : Opština Bečej

Prirodni činioci

Početna
>
Profil opštine
>
Prirodni činioci

Klima i geografski položaj

Najjužnija tačka opštine nalazi se na 45°30′ i 30“, a najsevernija na 45°45′ i 50“ severne geografske širine, najzapadnija tačka opštine nalazi se na 19°46′ i 6“ a najistočnija na 20°8′ i 14“ istočne geografske dužine. Koordinate pokazuju da se ova teritorija nalazi u srednjem delu severnog umerenog pojasa.
Panonska nizija je sa svih strana uokvirena visokim planinama, što za klimu ima veliki modifikatorski značaj – formirao se umereno kontinentalni klimatski tip. Kolebanje srednjih mesečnih temperatura u Bečeju iznosi 23,1°C, dok je raspon izmedju apsolutnog maksimuma (39,6°C) i apsolutnog minimuna (-30,6°C) vrlo veliki i iznosi 70,2.
Prosečna nadmorska visina opštine je 82 mnm.
Dužina vegetacionog perioda je od 250 do 290 dana godišnje, pa pogoduje ratarstvu. Godišnja insolacija je između 1800 i 2000 časova, a srednje godišnje padavine su 621 mm, što je malo više od vojvođanskog proseka (612 mm). Dominantni vetrovi su iz pravca jugoistoka i severozapada.
Godišnja vrednost srednje oblačnosti je 53%. Vedrih dana (kada srednja dnevna oblačnost nije veća od 20%) u toku godine ima 65, dok oblačnih dana (sa srednjom dnevnom oblačnošću preko 80%) ima 90. Proračunata srednja godišnja suma osunčavanja iznosti 2100.5 časova, što iznosi 47,96% mogućeg osunčavanja u ovim krajevima.
Količina padavina, gledano po godišnjim dobima, izgleda ovako:
Zima: 151 mm, proleće: 146 mm, leto: 191 mm, jesen: 133 mm, dok je u vegetacionom periodu visina padavina 345 mm. Godišnja visina padavina u Bečeju iznosi 621 mm, od čega u vegetacionom periodu padne 345 mm ili 55.56 %. Srednji godišnji broj dana sa snežnim padavinama je 22.4, dok se snežni pokrivač drži u proseku 33.7 dana.

Hidrologija

Količina padavina, karakter reljefa i geološki sastav tla su takvi da nema formiranja značajnijih tokova koji bi svoj početak i kraj imali na teritoriji opštine.
Ukupna dužina živih tokova na teritoriji opštine iznosi 83 km i kada se uporedi sa površinom opštine (487 km2), dobija se da na svaki kvadratni kilometar dolazi 170.3 m vodenih tokova.
Tisa, koja kroz Srbiju teče 164 km, čini istočnu granicu opštine na dužini od 23 km, što predstavlja 14.02% njenog toka na teritoriji Vojvodine. Drugi tok je rečica Čik čija dužina korita od granice do ušća u Tisu kod Bačkog Petrovog Sela iznosi 90 km. Donji tok, u dužini od 25 km, protiče kroz severni i severoistočni deo opštine Bečej. Daleko značajnija od Čika je veštačka reka – Veliki Bački kanal, čija je dužina u Bačkoj 129.85 km. Poslednja 22 km ovog kanala, pre njegovog ušća u Tisu kod Bečeja, prolaze preko teritorije opštine u njenom jugoistočnom delu.
U neposrednoj blizini Bačkog Gradišta, zapadno od naselja, nalazi se plitka i svega 2 km duga depresija – Ilidža bara. Severno od Bačkog Gradišta, na aluvijalnoj ravni Tise naprevljen je ribnjak čija površina iznosi 650 ha.
Blagi, skoro neprimetni pad toka Tise izazvao je njeno meandriranje, tako da od Bačkog Petrovog sela do Bačkog Gradišta postoji pet velikih meandara, od kojih su dva regulacionim radom presečena. U oba slučaja stanovništvo ih zove »Mrtva Tisa«, »Mala Tisa« i »Stara Tisa« i nalaze se severoistočno i istočno od Bečeja i severoistočno i istočno od Bačkog Gradišta.
Beljanska bara je plitak, izvijugan tok koji nastaje 3 km severno od Starobečejskih salaša, gde se sastaje nekoliko plitkih dolova. Odatle teče prema jugozapadu i uliva se u Veliki bački kanal kod Turije. Njena dužina je 39 km. U gornjem toku širina joj se kreće od 1 do 2 m, dok je u donjem toku dolina široka do 90m.
Dubina prve izdani u opštini Bečej zavisi na prvom mestu od padavina, podzemnog doticanja iz drugih delova Bačke, a u pojasu koji zahvata inundacionu ravan i ivični deo lesne terase širok 6-7 km, od vodostaja branom usporene Tise. U letnjem delu godine, pošto postigne maksimum u aprilu i maju, u daljem periodu opada, pre svega zbog viših temperatura, evaporacije i snažne evapotranspiracije, da bi pala na minimum oko septembra.
Istraživanja pokazuju da su vode prve izdani bliže vodotoku slabije mineralizirane (0.5 do 0.6 grama soli na litar vode), što se odnosi na aluvijalnu ravan Tise, dok su na lesnoj terasi vode prve izdani umereno mineralizirane (1.5 do 2.5 grama soli na litar vode) što su značajne činjenice u odnosu na zaslanjivanje zemljišta. Na ritskim terenima, u zonama slabo mineralizirane vode, dubina prve izdani kreće se izmedju 80 i 120 cm, dok je na lesnoj terasi, u zonama umereno mineralizirane vode prve izdani ova dubina 125 cm.
U svim slučajevima kada je više uzastopnih vlažnih godina, nastupa takva akumulacija vode u prvoj izdani da ona izadje na površinu i tada nastaju obimne poplave na njivama i ogromne štete.
Arteska i subarteska izdan, koja se koristi za vodosnabdevanje pijaćom, industrijskom i lekovitom vodom, ima više nivoa. U opštini Bečej i dalje su aktivni bunari iz kojih se stanovnici snadbevaju tzv. »žutom vodom«.

Biljni i životinjski svet

Kada se zemljište ne bi kultivisalo, najveći deo atara opštine Bečej obrastao bi stepskim travama sa retkom dendroflorom. To se odnosi na oblast lesne terase i lesnog platoa.
Šumska vegetacija je ovde ograničena na šumske pojase uz reku. Između rečnog korita i nasipa nalaze se obično vrbove šume dok se iza nasipa nalaze veštački podignuti pojasi topole. Na ivici lesne terase, pored kanala, na mnogim mestima u vidu drvoreda, a pre svega oko salaša, rasprostranjen je bagrem, dok se u naseljima često prisutan kesten. Neobrađeni delovi aluvijalne ravni Tise su pod raznom hidrofilnom vegetacijom. Pod šumom u opštini Bečej je 551.87 ha (veći kompleksi šuma su uz Tisu, manji uz osnovnu kanalsku mrežu).
Životinjski svet nije naročito raznolik: na lesnoj terasi i platou žive zečevi, jarebice, srne, lasice, tekunice, tvorovi, ježevi i krtice. Od štetočina rasprostranjeni su hrčkovi, poljski miševi i pacovi. Od insekata posebno su štetni krompirova zlatica i dudovac, koji zajedno sa hrčkovima čine najveće štete poljoprivredi. Ptičji svet takođe nije naročito raznolik. Osim ptica koje su u Vojvodini svuda prisutne (vrabac, golub), ovde su rasprostranjeni čvorak, detlić, kobac i sova, ali i velika kolonija čaplji na bečejskom Ribnjaku (međunarodno IBA područje).

Klima i geografski položaj Najjužnija tačka opštine nalazi se na 45°30' i 30'', a najsevernija na 45°45' i 50'' severne geografske širine, najzapadnija tačka opštine nalazi se na 19°46' i 6'' a najistočnija na 20°8' i 14'' istočne geografske dužine. Koordinate pokazuju da se ova teritorija nalazi u srednjem delu severnog umerenog pojasa. Panonska nizija je sa svih strana uokvirena visokim planinama, što za klimu ima veliki modifikatorski značaj - formirao se umereno kontinentalni klimatski tip. Kolebanje srednjih mesečnih temperatura u Bečeju iznosi 23,1°C, dok je raspon izmedju apsolutnog maksimuma (39,6°C) i apsolutnog minimuna (-30,6°C) vrlo veliki i iznosi 70,2. Prosečna nadmorska visina opštine je 82 mnm. Dužina vegetacionog perioda je od 250 do 290 dana godišnje, pa pogoduje ratarstvu. Godišnja insolacija je između 1800 i 2000 časova, a srednje godišnje padavine su 621 mm, što je malo više od vojvođanskog proseka (612 mm). Dominantni vetrovi su iz pravca jugoistoka i severozapada. Godišnja vrednost srednje oblačnosti je 53%. Vedrih dana (kada srednja dnevna oblačnost nije veća od 20%) u toku godine ima 65, dok oblačnih dana (sa srednjom dnevnom oblačnošću preko 80%) ima 90. Proračunata srednja godišnja suma osunčavanja iznosti 2100.5 časova, što iznosi 47,96% mogućeg osunčavanja u ovim krajevima. Količina padavina, gledano po godišnjim dobima, izgleda ovako: Zima: 151 mm, proleće: 146 mm, leto: 191 mm, jesen: 133 mm, dok je u vegetacionom periodu visina padavina 345 mm. Godišnja visina padavina u Bečeju iznosi 621 mm, od čega u vegetacionom periodu padne 345 mm ili 55.56 %. Srednji godišnji broj dana sa snežnim padavinama je 22.4, dok se snežni pokrivač drži u proseku 33.7 dana. Hidrologija Količina padavina, karakter reljefa i geološki sastav tla su takvi da nema formiranja značajnijih tokova koji bi svoj početak i kraj imali na teritoriji opštine. Ukupna dužina živih tokova na teritoriji opštine iznosi 83 km i kada se uporedi sa površinom opštine (487 km2), dobija se da na svaki kvadratni kilometar dolazi 170.3 m vodenih tokova. Tisa, koja kroz Srbiju teče 164 km, čini istočnu granicu opštine na dužini od 23 km, što predstavlja 14.02% njenog toka na teritoriji Vojvodine. Drugi tok je rečica Čik čija dužina korita od granice do ušća u Tisu kod Bačkog Petrovog Sela iznosi 90 km. Donji tok, u dužini od 25 km, protiče kroz severni i severoistočni deo opštine Bečej. Daleko značajnija od Čika je veštačka reka – Veliki Bački kanal, čija je dužina u Bačkoj 129.85 km. Poslednja 22 km ovog kanala, pre njegovog ušća u Tisu kod Bečeja, prolaze preko teritorije opštine u njenom jugoistočnom delu. U neposrednoj blizini Bačkog Gradišta, zapadno od naselja, nalazi se plitka i svega 2 km duga depresija – Ilidža bara. Severno od Bačkog Gradišta, na aluvijalnoj ravni Tise naprevljen je ribnjak čija površina iznosi 650 ha. Blagi, skoro neprimetni pad toka Tise izazvao je njeno meandriranje, tako da od Bačkog Petrovog sela do Bačkog Gradišta postoji pet velikih meandara, od kojih su dva regulacionim radom presečena. U oba slučaja stanovništvo ih zove »Mrtva Tisa«, »Mala Tisa« i »Stara Tisa« i nalaze se severoistočno i istočno od Bečeja i severoistočno i istočno od Bačkog Gradišta. Beljanska bara je plitak, izvijugan tok koji nastaje 3 km severno od Starobečejskih salaša, gde se sastaje nekoliko plitkih dolova. Odatle teče prema jugozapadu i uliva se u Veliki bački kanal kod Turije. Njena dužina je 39 km. U gornjem toku širina joj se kreće od 1 do 2 m, dok je u donjem toku dolina široka do 90m. Dubina prve izdani u opštini Bečej zavisi na prvom mestu od padavina, podzemnog doticanja iz drugih delova Bačke, a u pojasu koji zahvata inundacionu ravan i ivični deo lesne terase širok 6-7 km, od vodostaja branom usporene Tise. U letnjem delu godine, pošto postigne maksimum u aprilu i maju, u daljem periodu opada, pre svega zbog viših temperatura, evaporacije i snažne evapotranspiracije, da bi pala na minimum oko septembra. Istraživanja pokazuju da su vode prve izdani bliže vodotoku slabije mineralizirane (0.5 do 0.6 grama soli na litar vode), što se odnosi na aluvijalnu ravan Tise, dok su na lesnoj terasi vode prve izdani umereno mineralizirane (1.5 do 2.5 grama soli na litar vode) što su značajne činjenice u odnosu na zaslanjivanje zemljišta. Na ritskim terenima, u zonama slabo mineralizirane vode, dubina prve izdani kreće se izmedju 80 i 120 cm, dok je na lesnoj terasi, u zonama umereno mineralizirane vode prve izdani ova dubina 125 cm. U svim slučajevima kada je više uzastopnih vlažnih godina, nastupa takva akumulacija vode u prvoj izdani da ona izadje na površinu i tada nastaju obimne poplave na njivama i ogromne štete. Arteska i subarteska izdan, koja se koristi za vodosnabdevanje pijaćom, industrijskom i lekovitom vodom, ima više nivoa. U opštini Bečej i dalje su aktivni bunari iz kojih se stanovnici snadbevaju tzv. »žutom vodom«. Biljni i životinjski svet Kada se zemljište ne bi kultivisalo, najveći deo atara opštine Bečej obrastao bi stepskim travama sa retkom dendroflorom. To se odnosi na oblast lesne terase i lesnog platoa. Šumska vegetacija je ovde ograničena na šumske pojase uz reku. Između rečnog korita i nasipa nalaze se obično vrbove šume dok se iza nasipa nalaze veštački podignuti pojasi topole. Na ivici lesne terase, pored kanala, na mnogim mestima u vidu drvoreda, a pre svega oko salaša, rasprostranjen je bagrem, dok se u naseljima često prisutan kesten. Neobrađeni delovi aluvijalne ravni Tise su pod raznom hidrofilnom vegetacijom. Pod šumom u opštini Bečej je 551.87 ha (veći kompleksi šuma su uz Tisu, manji uz osnovnu kanalsku mrežu). Životinjski svet nije naročito raznolik: na lesnoj terasi i platou žive zečevi, jarebice, srne, lasice, tekunice, tvorovi, ježevi i krtice. Od štetočina rasprostranjeni su hrčkovi, poljski miševi i pacovi. Od insekata posebno su štetni krompirova zlatica i dudovac, koji zajedno sa hrčkovima čine najveće štete poljoprivredi. Ptičji svet takođe nije naročito raznolik. Osim ptica koje su u Vojvodini svuda prisutne (vrabac, golub), ovde su rasprostranjeni čvorak, detlić, kobac i sova, ali i velika kolonija čaplji na bečejskom Ribnjaku (međunarodno IBA područje).